De wettige huwelijksvoltrekking diende vanaf midden 16e eeuw vooraf te worden gegaan door de ondertrouw, het moment dat de aanstaande bruidegom en bruid aan de overheid officieel aangaven te willen gaan trouwen. Bij deze handeling werden de relevante personalia door een aantal schepenen (aangewezen als Commissarissen van Huwelijkse Zaken) vastgelegd in een ondertrouwregister. Daarna volgde een periode die drie zondagen omvatte. In deze kleine drie weken durende periode was het mogelijk voor familie of buitenstaanders bezwaar te maken tegen het voorgenomen huwelijk. Als er geen bezwaar werd gemaakt, ofwel ‘de geboden onverhinderd waren gegaan’, zoals het in de terminologie van die tijd heet, kon dus een kleine drie weken na de ondertrouw worden getrouwd.

In de ondertrouwregisters werden van de bruidegom en de bruid de volgende gegevens genoteerd:
-de naam
-de geboorteplaats (Amsterdam werd veelal aangeduid als A of Amst)
-de leeftijd in jaren (alleen bij een eerste huwelijk)
-de huwelijkse staat, j(onge)m(an) en j(onge)d(ochter) voor niet eerder gehuwden of wed(uwnaa)r, wed(uw)e en gesch(eiden) man/vrouw bij een tweede of later huwelijk
-Het woord gedissolveerd wordt vaak gebruikt voor gescheiden.
-het woonadres in Amsterdam (de naam van de straat) of een andere plaats waar men woonde
de getuige
-Bij het eerste huwelijk diende iedereen een getuige mee te brengen die ofwel toestemming gaf tot het huwelijk (één van de ouders of een voogd), ofwel de identiteit van de ondertrouwde bevestigde. In eerste instantie werd de vader geacht die rol te vervullen, in tweede instantie de moeder. Als beiden niet meer leefden, ziek of afwezig waren, kon een ander assisteren. De term die in de ondertrouwregisters voor het getuigen gebruikt werd is ‘geass(isteerd) door’ met, waar mogelijkheid’ de (familie)relatie tot de betrokkene.
-het beroep van de bruidegom vermeld (tot oktober 1714)
-de religie (vanaf februari 1755)

De in de ondertrouwregisters vermelde personalia werden door de bruidegom en bruid zelf opgegeven. Leeftijden hoeven daarom niet helemaal exact te kloppen. Een oudere bruidegom met een jonge bruid zal in veel gevallen zijn leeftijd een paar jaar naar beneden afronden. Een oudere bruid die met een jongere man wil trouwen zal dat ook doen. Geboorteplaatsen zijn niet altijd exact. Soms geeft iemand op in Amsterdam te zijn geboren, maar blijkt die persoon als klein kind met zijn ouders in Amsterdam te zijn gekomen. Een opgegeven plaats, vooral in het buitenland, hoeft niet de precieze geboorteplaats te betreffen. Als Antwerpen als geboorteplaats wordt opgegeven kan het de stad betreffen, maar ook een dorp in de buurt enz.

NB met het in ondertrouw gaan was het besluit al genomen en zelf terugkomen op het besluit was erg moeilijk wanneer niet beiden dit verzoek deden.
De reden dat een periode werd ingelast om bezwaar te kunnen maken tegen een voorgenomen huwelijk lag in het feit dat er voordien nogal eens onduidelijkheid was over de status van een huwelijk.

Poorterboeken
Vanaf circa 1531 konden inwoners van Amsterdam poorter worden. Poorters hadden meer rechten dan andere inwoners. Poorter werd je door geboorte of door huwelijk of door betaling als je van buiten Amsterdam kwam.
Alle poorters werden ingeschreven in poorterboeken en bij inschrijving kreeg een poorter een briefje waarmee hij kon aantonen dat hij poorter was.

Voordelen van het poorterschap
-Alleen poorters konden ambten bekleden bij de stedelijke overheid of lid worden van een gilde – een voorwaarde voor het uitoefenen van de meeste beroepen. Kinderen van poorters die wees werden, mochten in het Burgerweeshuis worden opgenomen. Andere wezen gingen naar minder goede weeshuizen van kerken en liefdadigheidsinstellingen.
-Vlamingen in Amsterdam, Het poorterboek pagina uit 1586, het jaar nadat de Spanjaarden Antwerpen veroverden. Op deze twee bladzijden staan vijftien inschrijvingen: vier nieuwe poorters kwamen uit Antwerpen en zeven uit de rest van Vlaanderen.
Van de nieuwe poorters die tussen 1585 tot 1589 in Amsterdam werden ingeschreven was 54 procent afkomstig uit de Zuidelijke Nederlanden.