Poulis Alexius Magito (1721-1783)
Gezicht op Franeker, 203_resource_document_zuiderzeemuseum_014207 CC BY-SA
Franicker by Keere, Pieter van den - 1613 - Zuiderzee Museum, Netherlands - CC BY-SA.
https://www.europeana.eu/item/203/resource_document_zuiderzeemuseum_014207
Poulus Alexis, zoon van Alexis Alexis Magito en Lijsbet Gerlofs werd in 1721 in Amsterdam geboren en gedoopt
Doopboek Amsterdam
Doopboek 1721
Vrijdag 19 September =gedoopt van Ds van de Wal
Poulus Magito
ouders
Aliksie Masito en Elisabet Gerlofs
Getuige
Alida Kerberge en Jacobe Frese
In een eerdere publicatie van de gemeente Franeker werd een huis vlakbij het stadhuis als de woning van gezin Alexis Alexius Magito aangewezen; het kleinste huis aan het Raadhuisplein (nr 12) met de glas in lood ramen. op de foto rechts naast het Planetarium).
Recent blijkt de mededeling verdwenen het waarom is duidelijk. Het huisje wat rechts naast het Planetarium stond, is vervangen door een groter nieuwbouwpand dat net nog in het beeld is te zien.
1946 - Cultural Heritage Agency of the Netherlands, Netherlands - CC BY-SA.
https://www.europeana.eu/item/2058632/alle_afbeeldingen_detail_57d28895_5fa
c_d7e2_7ee3_bc5973158a20_media_36d1f774_d6a9_06f2_a805_4171140c81aa
20140530_Eise_Eisingastraat_1-2-3_(Eise_Eisinga_Planetarium)_Franeker_Fr_NL CC BY-SA 3.
Het vermoedelijke huis van Alexis Magito is gesloopt en vervangen door nieuwbouw
Poulus groeit op in het gezin van Alexis en Lijsbeth Magito.
Hij is hun oudste zoon
Poulus of Paulus trad in vader Alexis voetsporen.
Uit de opgevraagde lijsten met "kermisgelden valt wel wat op te maken over de activiteiten van Paulus.
Rotterdam
In Rotterdam staat Poulus in 1757 samen met Pieter Magito op de Kermis. in Rotterdam.
Poulus staat er met Marionetten en Pieter met Koorddansers en wassenbeelden.
Poulus moet F30 afdragen
In 1764 is Poulus weer in Rotterdam, nu met de Magito-Klassieker
"de Vier Kroonen"."Naar mijn overtuiging hebben we het hier over de voormalige, maar "besmet" geraakte "Groote Italiaanse Vertooning
Er zijn meerdere Magito's aanwezig in Rotterdam:
Alexis Philippes, Pieter Alexis, en Thomas Magito.
In 1766 zijn de Magito's weer in Rotterdam behalve Pieters Vader Alexis Philippesz.
In 1768 zijn Thomas en Poulus in Rotterdam
In 1770 vertoont Poulus perspectieve van Paleise; dit jaar is er gezelschap van Pieter . In 1776 vertoont Paulus perspectieve van Land en zee gezigten
In 17777 laat Poulus grote marionetten zien
In 1778 Staat Poulus er weer met de Vier Kroonen
1781 laat Poulus het Land van Palestina zien in ee tafelwerk
Hoorn
Delft
In 1761 heeft hij permissie gekregen om in Delft op de Paardenmarkt te staan met de Vier Kroonen op voorwaarde niet langer dan tot 9 uur in de avond te spelen en F10 en 10 stuivers aan de armen af te dragen.
De oude Amsterdamse vier kronen Kraam op de kermis, met muzikanten. Afbeelding afkomstig uit de verzameling van Jan ter Gouw, met titel in diens handschrift. Stadsarchief_Amsterdam,_Afb_010194002202
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Stadsarchief_Amsterdam,_Afb_010194002202.jpg#/media/File:Stadsarchief_Amsterdam,_Afb_010194002202.jpg
Maar daar is nog iets leuks over te vertellen.
Arend Fokke heeft in 1801 een boekje uitgegeven over de "Amsterdamsche Kermis" en daarin schrijft hij het volgende.
Hoe zeer de tijd ons ook tot kortheid dwinge, ik kan echter hier , van Tooneelkunde- en versen spreekende , niet voorbij te gedenken het schaduw beeld des alouden Tooneels , het sedert meer dan Negentig Jaaren door zekeren PAULUS ALEXIS uitgevonden kunstspel , genoemd de Vier Kroonen , thands nog behoorende aan 's mans zoon ALEXANDER ALEXIS ,N. BRITTING bestuurd wordende ; waar in de fraaiste Kunstwerkingen en perspective, gezichten worden voorgesteld , zo dat de kunst hier zelfs de Maan en blinkende Sterren , het gene aande Natuur zelve schaarsch moogelijk is , tevens met de opkomst van den dageraad weet voor te stellen zo dat men te recht in deze Kunsttént mag uitroepen : De Kunst gaat. hier Natuur te boven !
Er zijn meer auteurs die Fokke's verhaal overnemen, waaronder Dr GDJ Schotel.
Hij schreef over Paulus Alexis in het boek:
Maatschappelijk leven onzer vaderen in de zeventiende eeuw. (1868)
Paulus Alexis is de in 1721 geboren zoon van Alexis en Lijsbeth Magito- Gerlofs en de door Fokke genoemde Britting was getrouwd met hun dochter Susanna. En daarmee kan niet kloppen wat Arend Fokke in 1801 schrijft: meer dan negentig jaar De Vier Kroonen, bedacht door Paulus Alexis. Rond 1710 was Paulus nog niet geboren. Vader Alexis Alexius was in 1762 al overleden en kan niet de zoon Alexander zijn die rond 1800 de kermissen nog afging met dit spel.
In de Vier Kroonen probeerde men het grote toneel na te doen en verbaasde het publiek met prachtige decors en speciale effecten. Zo kon men de godin Juno op een wolk naar beneden zien komen en zag men de fraaiste kunstwerkingen en perspectieven.De Oude Vier Kroonen was een marionettentheater waarin beelden van 3,5 voet gebruikt werden. Het spel kostte waarschijnlijk 4 Kroonen.
In een Jaarboekje 1975 van de Geschied- en Oudheidkundige Kring van Stad en Land van Breda “De Oranjeboom staat iets over de Drie en de Vier Kroonen en het geeft ook inzicht in wat die Italiaanse Vertooning van Alexis Philippus Magito nu eigenlijk voorstelde:
Bij genoemde jaartallen is het goed te bedenken dat hier de situatie in Breda wordt beschreven en dat Alexis Philippuszoon al in 1726 begon met de Italiaanse Vertooning en waarover hij met de Antwerpse Gerardus de Vries en Isabella Koning, weduwe Gerardus Noseman afspraken had gemaakt bij notaris Olyslager.
:
De meest gerenommeerde poppenspelen waren die van De Drie Kroonen (1753 en 1765) en van De Vier Kroonen (1759, 1766 en
1791 ). Het gezelschap van De Drie Kroonen had zeker de oudste brieven, vermoedelijk was het afkomstig uit Keulen, de stad die de drie
kronen (van de Drie Koningen) in haar wapen voert. Maar het kreeg zeker al in het begin van de achttiende eeuw concurrentie van een gelijkgeaarde onderneming die zich niet zonder agressiviteit De Vier Kroonen noemde. Deze onderneming, die onder leiding stond van Paulus Alexis, later van diens zoon Alexander*, wist meer dan een eeuw lang haar populariteit te handhaven.
Nog in 1790 sprak prinses Louise, de dochter van prins Willem V, van "Ie spectacle national" In Breda verscheen de troep met een eigen tent. Het programma was zeer gevarieerd en moet vooral voor de kleine burgerij en voor de kinderen aantrekkelijk zijn geweest. Men begon met "perspectieve gezichten", waarbij de bezoekers onder andere de maan en de sterren en het opkomen van de zon konden bewonderen. Maar men vertoonde op deze wijze ook actuele gebeurtenissen, een soort journaal dus. Daarna volgde het poppenspel met grote poppen
die veel gelijkenis moeten hebben gehad met die van de Antwerpse poppentheaters.
De poppenspelers van De Vier Kroonen beschikten over een ijzersterk repertoire, een van hun successen was "De standvastige Genoveva of de herstelde onnoozelheid". Ook daardoor verraadt het spel zijn verwantschap met de Antwerpse Poesjenellenkelder. Zoals ook bij het toneel gebruikelijk was, volgde na het drama een klucht. Trouwens, ook het treurspel was "ten einde den aanschouwer niet te zeer te bedroeven" afgewisseld met het vertonen van "een vliegende draak, een kruipende lintworm en een wandelende Elephant". Doch ook de klucht betekende nog niet het einde. Er volgde opnieuw een stuk journaal, waarna men "met stille verbazing" kon genieten van het alles overtreffende spektakel: "het grote cristale paleis van Juno" of "de gloriekamer van Jupiter". Tot besluit kon het publiek zich nog vermaken met een vertoning van chinese schimmen.
Poulus Alexis Magito had geen zoon, zo blijkt uit zijn testament. Hij had wel een broer Alexander die na eerst met de VOC op pad te zijn geweest de Vier Kroonen overnam.
Deze Alexis plaatste meerdere advertenties voor voorstellingen met de Vier Kroonen.
Hieronder de advertenties van 12, 15 en 19 mei 1789. Iedere avond een ander programma en het gaat om beelden van mens grootte en Italiaanse Toneelen. Mij lijkt dit een voortzetting van de Italiaanse Vertooning aangeschaft door Alexis Philippesz en Johannes Alexis Magito in 1727.
De Standvastige Genoveva werd ook door anderen gespeeld in de Schouwburg
( Google Books)
Met Permisse van de H. HEEREN BURGEMEESTERS en RAAD dezer Stad, zal A. Alexis, dagelyks geduurende deze Kermis des avonds in desselfs beroemde Vier Kroonen, bestaande in Perspeftiven , Optiquen en Paleizen, vertoonen verscheide Historiën, door Beelden in Menschen grootte , in Italiaansche Toneelen; als Sigesmunda Prinses van Poolen , met de dood van Tankredo Prins van Salerne , Mirandus, Koning der Mooren , de Schaking,van Helena, met de brand de Stad Trooye, enz. waarna men de Chineesche Schimmen, telkens tot een Naspel zal vertoonen. leder drie dagen, zal 'er eene Notitie worden gedrukt en uitgegeeven, van het geen 'er vertoond zal worden. — De Vertoonplaats is op de Groote Markt, in de Groote Tent, daar "de. Vierkroonen in den Gevel staan. De Plaatzen kunnen ook aldaar te vooren des Morgens besproken, en de Lootjes ontvangen worden. De Prys van de eerste Plaats is 12 stuiv. van de tweede 8, van de derde 4, en de staanplaats
2 stuiv.
Het doel valt
Na ongeveer 85 jaar valt het doek voor de Italiaanse Vertooning van Alexis Phuillesz en Johannes Alexis Magito
De naam de Vier Kroonen wordt nog wel gebruikt, maar de show is na meerdere overnames terecht gekomen bij J Gras en hij werkt met Engelse balletdansers in plaats van levensgrote poppen.
In Rotterdam wordt nog in augustus 1807 en augustus 1808 een ....Alexie genoteerd met "groote marionetten". De vraag is of de inmiddels bejaarde Alexis een doorstart heeft gemaakt.
Afgezien daarvan:
Het Planetarium
De familie Magito woonde in Franeker aan het Raadhuisplein, volgens de gegevens van de gemeente tot 1748, direct naast het pand waar Eise Eisinga tussen 1774 en 1781 het Planetarium bouwde. De Magito's hebben de familie Eisinga mogelijk gekend. Wanneer Eisinga op het Raadhuisplein kwam wonen, weet ik niet. Maar, Eise Eisinga werd in 1744 geboren; daarmee was hij een stuk jonger dan Paulus. In de tijd van de bouw van het Planetarium waren Alexis en Lijsbeth al overleden. Paulus Alexis heeft tot zijn dood een huis in het centrum van Franeker gehad of dit het huis was waar het gezin van Alexis en Lijsbeth naar verhuisde, is mij niet bekend. Paulus woonde de laatste jaren van zijn leven
"'op de Schildbanken'.
Wanneer De Vier Kroonen inderdaad rond 1710 zou zijn ontstaan zoals Fokke indirect aangeeft, betekent dit dat
- Een Paulus Alexis, van de oudere generatie Magito's , die we nog niet kennen, dit spel ontwikkeld moet hebben
- dat het idee het Hemellichamenspel van een Paulus Alexis Magito is, en niet gebaseerd op het werk van Eise Eisinga
De kans is aanwezig dat de negentig jaren sterk overdreven zijn
Toen een predikant uit Bozum, beweerde dat de wereld in mei 1774 zou vergaan als gevolg van een samenstand van vier planeten, vond Eisinga het leuk om een machine te bouwen "die mij ieder moment kan laten zien wat er aan de hemel gebeurt". Aan de hand hiervan kon hij de nieuwsgierige toeschouwers laten zien hoe de planeten zich bewegen. Van Eisinga weten we de aanleiding tot de bouw van het Planetarium, dat is wat anders dan hoe hij op het idee kwam. Misschien iets van het spel van zijn voormalige buurman blijven hangen en het kan gewoon toeval zijn met de gelegenheid iets te vertellen over twee opmerkelijke buren in Franeker met beide interesse in hemellichamen.
Vue du Planetarium Eise Eisinga à Franeker Jean Housen
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:20180721_038_franeker.jpg#/media/File:20180721_038_franeker.jpg
Van Paulus Alexis zegt A Fokke dat er een zoon Alexander zou moeten zijn. Dit klopt echter niet. Uit zijn testament blijkt dat er Poulus geen kinderen had. De Alexander die met Britting verder ging met de Vier Kroonen, was mogelijk een broer van Poulus. De varensgezel Alexis, die misschien inmiddels te oud was om de wereld rond te varen?
Na het overlijden van Paulus Alexis uit 1721, op 3 september 1783, in Amsterdam (ook in Franeker ingeschreven), komt de woning en de bijgebouwen van Paulus in Franeker in de verkoop. De koper kan er 12 mei van het jaar daarop pas in. Er wordt tijd genomen voor de overdracht van het huis.
Panden aan de Schilcampen, gezien vanaf de Waagstraat.
In het hoge pand is sinds het begin van de 21ste eeuw de Baptistengemeente Franeker Maranatha gevestigd.
Maak jouw eigen website met JouwWeb